Babasan jeung Paribasa
Dina basa sunda sok aya nu disebut babasan ( babasaan ) jeung oge aya nu disebut paribasa. Cara gampang pikeun ngabedakeunnana biasana dina wangunan kalimah. Babasan biasana kalimahna parendek sedengkeun paribasa biasana kalimahna paranjang.. Di handap ieu aya sawatara anu kaasup Babasan oge paribasa, pek bedakeun ku sorangan mana babasan ? mana paribasa ?
Maung ngamuk gajah meta- aya kariweuhan.Geulis kawanti-wanti endah kabina-bina/ Geulis bawa ngajadi endah bawa ti kudrat- Geulis pisanDi dinding kelir di sindang siloka- di kiasankeunKakoncara kamana-mana, ka jamparing angin-angin- Geus kacida dipiwanohnaGeletuk batuna, gejebur caina-Kacindekan ahirIndung tungkul rahayu, bapa tangkal darajat- Nu jadi kolot kudu pohara di hormatna..Tunggul di rarung, catang di rumpak- Nyingkirkeun sagala hahalangInggis ku bisi, rempan ku sugan- Rasa kasieun jeung hariwangTakdir teu bisa dipungkir, qadar teu bisa di singlar- Teu bisa mungkir tina takdirLegok tapak genteng kadek- Loba pangalamannaUrang teundeun di handeuleum sieum, Tunda di hanjuang siang- Teundeuh sing rapihNete taraje nincak hambalan- ati-ati dina rengkak paripolahCarincing pageuh kancing, saringset pageuh iket-- WaspadaKagunturan madu, kaurugan menyan putih- Bungah kacidaKatarik ati kagendang asmara-- Jatuh cintaTeu unggut kalinduan, teu gedag kaanginan-- Teguh pendirianCunduk waktu nu rahayu, niggang mangsa nu sampurna, niti wanci nu mustari-- Tepat pada waktunyaKa cai jadi saleuwi, ka darat jadi salebak-- Selalu bersama
teu nyaho di alip bingkeng
bodo teu bisa maca-maca acan, da teu sakola
buluan belut, jangjangan oray
pamohalan kajadian
sabuni buni anu ngising
sanajan dibunian atawa disumputkeun oge ari laku lampah anu goreng mah awal akhir sok kudu kanyahoan bae
nyolok mata buncelik
nganyenyeri, ngahina atawa ngawiwirang di hareupeunana
buruk buruk papan jati
ka sobat atawa ka baraya mah sok hayang ngahampura bae lamun aya kasalahan teh
teu ngalarung nu burung, teu nyesakeun nu edan
ngalajur napsu ka awewe, ka anu halal jeung anu haram oge disaruakeun bae
leutik burih
euweuh kawani / elehan
daek macok embung dipacok
daek ngarah kana rejeki atawa pakaya batur, tapi diarah rejekina atawa pakayana ku batur mah embung
dagang oncom rancatan emas
ari modalna gede kacida, ngan batina anu diarah kacida leutikna
caang bulan dadamaran
migawe nu kurang mangpaat
disakompet daunkeun, dihurun suluh
dihijikeun bae, disaruakeun bae, teu dibeda beda
deukeut deukeut anak taleus
ari imahna mah puguh padeukeut, ngan hanjakal teu nyaho tibareto yen baraya
ngadeupaan lincar
ngadeukeutan anu keur sidekah atawa kariaan, supaya katenjo ku anu boga imah jeung diajak dahar
dihin pinasti, anyar pinanggih
baheula ditangtukeunana, ngan kakara ayeuna kalakonanana atawa kapanggihna
loba teuing jaksa
loba teuing anu pinter nu ngatur jeung mapatahan, balukarna matak bingung nu dipapatahan
aya jalan komo meuntas
aya lantaran anu diarep arep ti tadina nepi ka maksud urang gancang kalaksanakeun
meuli teri meunang japuh = nyair hurang meunang kancra
kalawan teu disangka sangka meunang milik, darajat atawa kauntungan anu leuwih gede
sereg di panto logor di liang jarum
nyingkahan hirup kumbuh jelema loba, sabab loba dosa, loba kasieun jeung kaera, betahna dinu suni nu teu aya jelema
taya tangan pangawasa
jiga anu dipupul bayu, henteu boga tanaga
aya nu dianjing cai
aya nu diarep-arep atawa dihéroan. Kecap héro murwakanti jeung séro, ari séro nu disebut anjing cai téa.
peureum kadeuleu beunta karasa
ngagambarkeun nu kaédanan sok inget baé ka nu dipikabogoh
samar polah samar rasa
henteu puguh tingkah upamana ku sabab tepung jeung jalma anu dipikacinta tapi kakara disidem dina haté baé, tacan bruk-brak
seungit angin-anginan
seungit pisan meleber ka mana-mana
satungtung deuleu
ngagambarkeun anu upluk-aplak lega pisan
ciri sabumi cara sadésa
masing-masing tempat bogaeun adat séwang-séwangan anu henteu sarua
kudu bisa pindah cai pindah tampian
kudu bisa nyaluyukeun manéh jeung lingkungan anu anyar dicicingan;
henteu terus jeung haté
henteu saenyana, ngan ukur omong baé
silih jenggut jeung nu gundul
ménta tulung ka papada anu sarua butuhna atawa sarua papada henteu boga
legok tapak genténg kadék
réa pangalaman jeung kanyaho
désa maca cara nagara mawa tata
ngagambarkeun yén kaayaan jeung adat kabiasaan di désa jeung kota (nagara) téh béda-béda
heureut deuleu pondok léngkah
ngagambarkeun sundek kanyaho ku sabab henteu réa babandingan da kurung batok
ngabéjaan bulu tuur
ngabéjaan jalma nu geus nyahoeun
puraga tamba kadengda
ngajalankeun paréntah sahayuna, asal ulah disebut henteu nurut kana aturan; digawé asal baé
poék mongkléng buta rajin (atawa buta radin)
poék pisan, sasatna henteu témbong curuk-curuk acan
ulah leutik haté
ulah sieun atawa putus pangharepan
kabur pangacian
sarua jeung kapupul bayu, leungit tanaga jeung sumanget
muncang labuh ka puhu
jalma nu saumur-umur ngumbara balik ka tempat asalna atawa tempat lahirna. Bandingkeun jeung kebo mulih pakandangan
garo singsat
samar polah henteu sabar ku sabab nu didagoan henteu jol baé. Nu sok digambarkeun garo singsat mah awéwé
nuturkeun indung suku
leumpang sakaparan-paran, ku sabab henteu puguh tujuan
dahar soré henteu isuk
ngagambarkeun jalma miskin anu henteu bisa dahar dua kali sapoé, biasana digunakeun dina carita atawa dongéng
dug hulu pet nyawa
digawé henteu ngingetkeun kacapé ku sabab hayang nyiar napakah keur anak pamajikan nu cukup
sisit kadal
sial
tanda wisnu
tanda bawa waktu lahir dina badan, biasana henteu daékeun leungit nepi ka kolot
nepi ka kaurugan taneuh beureum
nepi ka maot. Biasana digunakeun pikeun némbongkeun kainget nu moal laas-laas ka jalma anu geus nulungan atawa nyieun kahadéan
teu uyahan
henteu nyari atawa kurang ajar. Pikeun nyebut jalma anu kalakuanana atawa omonganana henteu merenah
sakecap kadua gobang
ngagambarkeun sipat jalma anu gampang ambek. Bandingkeun jeung ambekna sakulit bawang
geus euweuh pangabetah
geus henteu aya nu matak betah
ngaginding sataker tanaga (atawa sataker kebek)
dangdan sangkan ginding pisan, sagala rap dipaké
gandrung kapirangrung
kaayaan jalma anu kaédanan
heurin ku létah
rék nyarita kagok atawa sieun. Jalma leutik biasana ngarasaeun heurin ku létah rék nyarita satarabasna ngeunaan kaayaanana ka nu di luhur
kawas hayam keur endogan
élékésékéng henteu sabar, cilingcingcat ka ditu ka dieu, samar cabak ku lantaran hayang geura tepung atawa hayang geura ngadéngé béja nu ditunggu-tunggu
satru kabuyutan
musuh tuturunan, atawa musuh gerot
tunggal sakocoran
masih sakaruhun, masih aya katalian pancakaki
sawan geureuh
gagal ku lantaran geus diomongkeun ku balaréa, cara nu lila teuing papacangan tapi henteu jadi, disebut sawan geureuh. Sawan téh panyakit nu biasa terap ka budak.
jadi lalab rumbah
jadi bahan omongan sapopoé. “Teu nyana Engkang téh mung alus saur wungkul, beurat cinta dianggo lalab rumah, horéng ukur semet lambey”
luncat mulang
jalir tina jangji, omonganana henteu bisa dicekel, da robah-robah saban waktu
ngembang kadu
olohok bawaning akgét. Kembang kadu téh disebut olohok.
asa aing uyah kidul
asa aing pangpinterna atawa pangbeungharna, cindekna pangpangna. Uyah kidul cenah kadarna leuwih réa, jadi karasana leuwih asin manan uyah ti laut séjénna
ditincak hulu
dihina lain lumayan, dihina lak lak dasar/bebeakan
mangduakeun
nyolowédor, salaki atawa pamajikan neundeun haté atawa ngayakeun hubungan cinta jeung nu séjén
kumaha geletuk batuna, kecebur caina
kumaha béhna, kumaha kajadianana baé
pondok jodo panjang baraya
sanajan geus papisah tapi ari duduluran mah ulah pegat kudu terus nganteng saendengna
sapu nyéré pegat simpay
pileuleuyan, kalimah anu sok diucapkeun waktu rék papisah ku sabab aya nu rék lunta jauh atawa pindah ka tempat séjén. Sok ditambahan: paturay patepung deui. Sapu nyéré téh apan disimpay ku pameungkeut, lamun simpayna pegat, pasti nyeréna mancawura
ambek nyedek tanaga midek
rék ngalawan tapi henteu walakaya
julig ati
goréng haté, hianat
teu kénging disupa dulang, teu kénging dibébénjokeun
wawangsalan nu ngagambarkeun kasono nu henteu bisa disisilihan ku naon baé. Supa dulang = kéjo, sangu. Kecap kéjo murwakanti jeung bébénjo
kajeun kendor dapon ngagémbol
papatah nu nitah sabar, ulah gurung gusuh, dapon hasilna mucekil
dedeg sampé rupa hadé
ngagambarkeun dedeg pangadeg budak ngora (lalaki) anu pikaresepeun nu nénjo, pangpangna awéwe
ngalambang sari
awéwe atawa lalaki nu geus boga salaki atawa pamajikan nu ngalakukeun hubungan séks jeung nu lain muhrim; jinah
dikojayan
ditulungan tina karurubed
jelema andar-andar
jalma anu henteu puguh asal-usul jeung padumukanana, galandangan
nyiduh ka langit
méré naséhat ka saluhureun nu leuwih terang jeung leuwih réa pangalamanana
ngahudang timburu
nimbulkeun kacuriga. Timburu di dieu lain dina hubungan antara lalaki jeung awéwé anu katalian ku katresna.
ka bau-bau sungut
omongan anu moal didéngé, moal dipaliré, jadi taya gunana
garo-garo teu ateul
gagaro lain ku lantaran ateul, tapi ku sabab bingung pilakueun, biasana anu digarona téh tukangeun ceuli
kurang saeundan
rada gélo, kurang jejeg, otak miring. Saeundan téh sapocong, nyaéta satengah geugeus. Baheula paré dibeungkeut jadi pocongan tuluy dua pocong dihijikeun jadi geugeus atawa gédéng.
kawas kapuk kaibunan
ngagambarkeun nu kalenger atawa kapupul bayu ilang tanaga, leuleus lungsé henteu tangan aya pangawasa
asa runtag bumi alam
asa lebur kiamat / kawas rek kiamat
taya dunya kinasihan
henteu ngorétkeun naon baé. “Geus asa ka anak sorangan bae, taya dunya kinasihan, naon baé gé moal dikorétkeun.”
randa béngsrat
randa anu waktu pipisahan jeung salakina masih kénéh parawan da henteu kungsi ngayakeun hubungan badan ku sabab pista atawa élik
pohara dagdag-dédégna
ngagambarkeun jalma anu enyaan hayang ngaladénan sangkan nyugemakeun nu diladénanana
lébér wawanén
gedé kawani, henteu boga kasieun
teu rék gedag bulu salambar
henteu ngarasa sieun saeutik-eutik acan sarta moal mundur, rék terus ngalawan.
kawas sisaru jadi
jalma anu ngadadak kalaluar ti imahna riab ka mana-mana
murang-maring
ambek-ambekan ka saha baé nu aya di deukeut manéhna
teu boga pikir rangkepan
bolostrong, sahinasna, nyarita atawa ngalakukeun hiji hal henteu nimbang-nimbang piakibateunana
ngadék sacékna, nilas saplasna
jalma jujur nu tara pura-pura boh nyarita boh ngalakukeun naon baé, duméh aya nu dipindingan atawa dirasiahkeun
ditéték nepi ka bubuk leutikna
diterangkeun kalawan écés sagala rupana, henteu aya anu disumput salindungkeun
neukteuk méré (mari) anggeus atawa neukteuk mawa anggeus
ngajak mutuskeun hubungan, embung papanjangan
murah congcot hambur bacot
béréhan dina barangbéré tapi gampang nyarékan jeung sok tara eureun ku sakeudeung ari nyarékan téh
nganyar-nganyari
robah adat, nyieun kalakuan anu tara-tara ti sasari, biasana jadi goréng da nimbulkeun masalah
tambuh laku
laku nu taya gunana, upamana indit rék nagih ka tempat anu jauh, ari hég jalmana keur euweuh di tempat, jadi nyamos.
murag bulu bitis
landian jang jalma anu tara betah di imah
lungguh tutut
jalmaanu katingalina cicingeun (tara ka lawan jenis) tapi kabogohna aya dimamana
ngarah pati
rék maéhan, rék ngala patina.
pahatu lalis
biasana budak anu geus henteu indung henteu bapa, nunggelis, hirup nyorangan henteu aya tempat nyalindung.
sada gelap salésér
sora guludug anu ruruntuyan anu matak kagét jeung sieun, biasana dilarapkeun ka jalma anu ngarasaeun kagét ku lantaran ngadéngé omongan anu henteu disangka pisan tur matak wirang malah ngabahayakeun ka dirina.
seuri maur
seuri bari semu nyeri jeung éra, seuri kapaksa.
sisit kadal
goréng milik, sakapeung disebut goréng sisit. Jigana keur urang Sunda mah sisit téh nangtukeun kadar.
teu aya nu dikilungan
teu aya anu disumputkeun, sagala rupana dicaritakeun sajalantrahna.
hayang ngarebut payung
hayang ngarebut kalungguhan atawa kapangkatan sabab di “jaman normal” mah, gegedén téh sok dipaparin payung luyu jeung pangkatna.
lébér wawanén
pinuh ku kawani, henteu aya kasieun, ludeungan.
leungiteun tapak
leungiteun susudan. Nu ngudag leungiteun buronanana.
matak muringkak atawa muriding bulu punduk
matak sieun, matak keueung, sabab lamun ngarasa sieun bulu punduk sok harudang.
meungpeun carang
api-api henteu nyaho, sanajan saenyana mah terang. Cara anu meungpeun tapi ramona dicarangkeun, jadi bisa nangénan nanaon anu saenyana kajadian. Meungpeun téh nutupan beungeut ku dua dampal leungeun anu dibébérkeun nepi ka téténjoan kahalangan.
miceun salasah
miceun tapak (salah hartina tapak suku) sangkan anu ngudag salah ngajugjug. Nu maling miceun salasah ku jalan neundeun barang beunang malingna di imah atawa pakarangan batur sangkan nu boga éta imah atawa pakarangan anu disangka malingna
teu nyaho di alip bingkeng
bodo teu bisa maca-maca acan, da teu sakola
buluan belut, jangjangan oray
pamohalan kajadian
sabuni buni anu ngising
sanajan dibunian atawa disumputkeun oge ari laku lampah anu goreng mah awal akhir sok kudu kanyahoan bae
nyolok mata buncelik
nganyenyeri, ngahina atawa ngawiwirang di hareupeunana
buruk buruk papan jati
ka sobat atawa ka baraya mah sok hayang ngahampura bae lamun aya kasalahan teh
teu ngalarung nu burung, teu nyesakeun nu edan
ngalajur napsu ka awewe, ka anu halal jeung anu haram oge disaruakeun bae
leutik burih
euweuh kawani / elehan
daek macok embung dipacok
daek ngarah kana rejeki atawa pakaya batur, tapi diarah rejekina atawa pakayana ku batur mah embung
dagang oncom rancatan emas
ari modalna gede kacida, ngan batina anu diarah kacida leutikna
caang bulan dadamaran
migawe nu kurang mangpaat
disakompet daunkeun, dihurun suluh
dihijikeun bae, disaruakeun bae, teu dibeda beda
deukeut deukeut anak taleus
ari imahna mah puguh padeukeut, ngan hanjakal teu nyaho tibareto yen baraya
ngadeupaan lincar
ngadeukeutan anu keur sidekah atawa kariaan, supaya katenjo ku anu boga imah jeung diajak dahar
dihin pinasti, anyar pinanggih
baheula ditangtukeunana, ngan kakara ayeuna kalakonanana atawa kapanggihna
loba teuing jaksa
loba teuing anu pinter nu ngatur jeung mapatahan, balukarna matak bingung nu dipapatahan
aya jalan komo meuntas
aya lantaran anu diarep arep ti tadina nepi ka maksud urang gancang kalaksanakeun
meuli teri meunang japuh = nyair hurang meunang kancra
kalawan teu disangka sangka meunang milik, darajat atawa kauntungan anu leuwih gede
sereg di panto logor di liang jarum
nyingkahan hirup kumbuh jelema loba, sabab loba dosa, loba kasieun jeung kaera, betahna dinu suni nu teu aya jelema
Nama : KH. ADANG ROSYIDIN
